Afghaanse journalisten riskeren tegenwoordig hun leven als ze objectief verslag willen uitbrengen van de situatie in hun land. Zowel de Taliban, als de pro-westerse regering zien de pers als de vijand.
De wederopbouw in Afghanistan is tot stilstand gekomen en het land wordt met de dag onveiliger. In veel gebieden woedt een bloedige burgeroorlog waarbij veel militairen en burgers omkomen en zowel de papaverproductie als de corruptie beleven een triest hoogtepunt.
Er is echter niemand die zich verantwoordelijk voelt voor deze situatie. Journalisten riskeren hun leven door te schrijven over deze stand van zaken. Ze worden onder druk gezet door zowel de regering als de Taliban en diens bondgenoten. Elke partij eist objectieve journalistiek – zolang deze overeenkomt met de eigen standpunten.
De boodschapper moet dood
Voor de autoriteiten in Kabul staat één ding vast: niet de situatie in het land is slecht, maar de verslaggeving over die situatie. De persvrijheid, die na de val van de Taliban (nog maar een paar jaar geleden) grootmoedig in de wet werd verankerd, wordt stap voor stap ingeperkt.
Mujib Kheltwatgar, een schrijvende journalist uit Kabul, klaagt over de machthebbers in de hoofdstad: “Ons grootste probleem is dat de autoriteiten ons geen bruikbare informatie geven. Maar als we er zelf opuit gaan en informatie via andere bronnen krijgen en deze vervolgens publiceren, dan moeten we rekening houden met sancties.”
De beroepsverenigingen van journalisten in Afghanistan beschuldigen de regering van een verborgen campagne tegen de persvrijheid. Op aandrang van de regering hebben beide kamers van het parlement de perswetgeving veranderd. Onder deze nieuwe wet, die binnenkort door de president zal worden ondertekend, is het bijvoorbeeld niet toegestaan om iets te schrijven wat negatief kan worden geïnterpreteerd tegenover de islam of het politieke systeem. Duidelijker dan dit worden de overtredingen niet omschreven.
Volgens Kheltwatgar bestaat nu het gevaar dat de regering willekeurig kritische reportages onwettig zal verklaren om dit soort journalistiek helemaal uit te schakelen. Het publieke omroepstation RTA heeft al een verbod gekregen om enige kritiek op de regering te uiten, en voorstellen om de onafhankelijkheid van de RTA ten opzichte van de overheid te garanderen zijn opgeschort. In de democratie zoals die wordt geïnterpreteerd door de machthebbers in Kabul, horen de woorden pers en vrijheid niet bij elkaar. Volgens Kheltwatgar “weten de politici in dit land niet dat persvrijheid veel goede kanten heeft en dat het een onderdeel is van het democratische systeem.”
En terwijl het erop lijkt dat de regering zich weinig aantrekt van de democratie, is de situatie in het zuiden en oosten van Afghanistan nog veel erger. Hier bevinden de journalisten zich tussen alle fronten.
Voortdurende bedreigingen
Zowel de Taliban als de plaatselijke overheidsfunctionarissen houden de journalisten scherp in de gaten. Als ze verzuimen om het standpunt van één van beide partijen te vermelden, dan bestaat de kans dat ze daar met hun leven voor moeten boeten. De Taliban en zijn bondgenoten verbieden journalisten om hen te omschrijven als terroristen, ze geven de voorkeur aan termen als vrijheidsstrijders of tegenstanders van de regering. Verder mag niemand schrijven over de duistere deals tussen de plaatselijke autoriteiten en de drugsbaronnen.
Onder deze omstandigheden is het volgens de journalist Nurullah Nuri uit Kandahar – ooit het bastion van de Taliban – onmogelijk om als journalist goed je werk te doen: “We worden voortdurend vanuit beide kampen bedreigd en we hebben geen enkele garantie dat we niet door één van de partijen worden aangevallen vanwege ons journalistieke werk. Daarom laten we alle details uit onze artikelen weg en beperken we ons tot algemene informatie.”
Zo’n zes jaar na de val van de Taliban is alles heel anders gelopen dan veel mensen hadden gehoopt. Volgens Nuri hebben democratie, en daarmee persvrijheid, in Afghanistan geen voet aan de grond gekregen. In plaats daarvan worden de krachten waarvan de meeste mensen dachten dat ze waren overwonnen, weer sterker.
Hij vraagt of de bevolkingen van de westerse democratieën weten wat er in Afghanistan gebeurt. Zelf ziet hij zijn land, vooral in zijn eigen regio, steeds verder afglijden in de chaos. Maar omdat hij in het zuidelijke conflictgebied woont, durft hij daar niet over te schrijven.
