In zijn boek The Islamist beschrijft Ed Husain hoe hij op zestienjarige leeftijd een islamitische fundamentalist werd en waarom hij de radicale beweging waar hij deel van uitmaakte later weer verliet. Susannah Tarbush is blij met het debat dat naar aanleiding van het boek van Husain ontstond.
Sinds de vier zelfmoordaanslagen op het Londense openbaar vervoer, waarbij 52 mensen omkwamen en ongeveer zevenhonderd mensen gewond raakten, zijn inmiddels twee jaar verstreken. In de tussentijd zijn er heel veel rapporten, essays en boeken verschenen over Britse moslims.
Geen daarvan veroorzaakte echter zo veel ophef als The Islamist van Ed Husain, een voormalig lid van de islamistische partij Hizb ut-Tahrir. Husain speelde aan zijn universiteit binnen deze organisatie een leidende rol.
Hisb-ut-Tahrir, dat zich ten doel stelt het kalifaat in ere te herstellen, is verboden in het Midden-Oosten en ook in sommige andere landen, zoals Duitsland en Denemarken.
In 2005 wilde ook Tony Blair de organisatie verbieden, maar hij liet zich overhalen dit niet te doen.
Op het omslag van The Islamist maakt de auteur zelf duidelijk wat hij wil vertellen: ‘Waarom ik mij bij de radicale islam in Groot-Brittannië aansloot, wat ik er aantrof en waarom ik er weer uit wegging.’ Husain (de voornaam Ed is een afkorting van Mohamed) is de eerste voormalige Britse islamist die de machinaties van een dergelijke groep van binnenuit beschrijft.
De islamistische ideologie en het Britse buitenlandse beleid.
Door de aanslag van 29 juni 2007 op het vliegveld van Glasgow en de poging om in Londen twee autobommen te laten ontploffen, is de kwestie van het islamisme in Groot-Brittannië actueler dan ooit. De hoogste staat van terreuralarm uitgeroepen, de situatie is nu ‘kritiek’. Een reeks terrorismeprocessen en veroordelingen in het afgelopen jaar, alsmede de ontdekking van een aantal vermeende terroristische plannen, onderstrepen de ernst van de dreiging.
Sommige moslims, waaronder Husain, zien een duidelijk verband tussen bepaalde islamistische ideologieën en terrorisme, waarbij ze voorts erkennen dat een aantal specifieke grieven de zaken nog verergeren, onder meer over de Britse buitenlandse politiek. Anderen gaan nog verder en zien dit Britse beleid zelfs als de hoofdoorzaak van de aanslagen.
Het boek is inmiddels uitvoerig geprezen door niet-islamitische schrijvers en journalisten die al eerder voor de gevaren van het islamisme waarschuwden. Een daarvan is de journaliste en mediapersoonlijkheid Melanie Phillips, van wie in 2006 het boek Londonistan, How Britain is Creating a Terror State Within werd gepubliceerd.
Ideologische munitie voor islamofoben?
In de Britse moslimgemeenschap, die rond de twee miljoen mensen telt, is het boek met gemengde gevoelens en vaak zelfs vijandig ontvangen. Husain werd ervan beschuldigd dat hij de negatieve stereotypen over moslims versterkte, dat hij het islamofobische sentiment in de kaart speelde, dat hij een wig probeerde te drijven tussen de Britse linkse beweging en moslimgroepen en zelfs dat hij voor de Britse overheid zou werken. Naar eigen zeggen is hij met geweld bedreigd en zelfs met de dood.
Voorts wordt hem aangewreven dat zijn boek achterhaald is omdat het gaat over het islamisme in Groot-Brittannië in de eerste helft van de jaren negentig en dat hij niet erkent dat Hizb ut-Tahrir sindsdien is veranderd. Volgens Husain zijn er tegenwoordig tenminste twee stromingen binnen de organisatie: een gematigde en een radicale. Hij is er niet van overtuigd dat de partij afstand heeft genomen van het streven naar een almachtige islamitische staat, die is gericht op militaire confrontatie met het westen en met Israël.
Husain is een intelligente en fijnzinnige schrijver die zijn persoonlijke odyssee op een innemende manier beschrijft. Hij werd in 1975 geboren in het Londense district Tower Hamlets in een Bengaalse gemeenschap. Als tiener ontrok hij zich aan de zachtaardige, spirituele islam van zijn ouders en zijn betrokkenheid bij het islamistische politieke activisme leidde vervolgens tot een confrontatie met zijn ouders, waarbij hij meerdere keren van huis wegliep. Hij maakt zich zorgen over de invloed van bepaalde auteurs op jonge moslims.
Op de openbare middelbare school waar hij op zat kreeg hij tijdens de godsdienstlessen het boek Islam: Beliefs and Teachings van Gulam Sarwar te lezen. Via dat boek leerde hij voor het eerst de politieke islam kennen en organisaties als de Moslimbroederschap en Jamat-e-Islam.
Op zijn pad naar het islamisme raakte hij buitengewoon gecharmeerd van het werk van drie reeds lang overleden ideologen: de Pakistaan Abul Ala Mawdudi, de Egyptenaar Sayyid Qutb (wiens boek Milestones (Mijlpalen) oproept tot een jihad om de islamitische wereld aan de hand van een strenge koraninterpretatie opnieuw vorm te geven) en de in het Israëlische Haifa geboren Taquiddin al-Nabhani, de oprichter van Hizb ut-Tahrir. Toen Husain aan de universiteit studeerde gaf hij leiding aan de Islamic Society. Naar eigen zeggen hadden zaken als ‘de Britse identiteit en Britse waarden als democratie, tolerantie, respect, pluralisme en de bereidheid compromissen te sluiten voor ons geen betekenis.’
‘Een wraakzuchtige God’
Husain verliet Hizb ut-Tahrir nadat een moslim een zwarte christelijke student had doodgestoken. Volgens hem had de organisatie zelf een klimaat geschapen waarin een dergelijke misdaad kon plaatsvinden. Ook werd hij verliefd op een islamitische medestudente, Faye, die later ook zijn vrouw zou worden. Haar God was ‘dichtbij, liefdevol, verzorgend, vergevingsgezind en vol van genade … Ik daarentegen, geloofde in een wraakzuchtige God, een wetgever, een dwingeland, iemand die straffen uitdeelde.’
In dezelfde periode werd de charismatische Syrische geestelijke Omar Bakri Mohammed (waar Husain een sterke band mee had) uit Hizb ut-Tahrir gezet, waarna deze de organisatie Al-Muhajiroun oprichtte. Omar Bakri was een belangrijke factor bij de radicalisering van jonge Britse moslims. In 2005 werd hem de toegang tot Groot-Brittannië ontzegd. Vanuit Libanon preekt hij echter nog steeds tot zijn volgelingen via internet.
Wat voor Husain bij zijn losmaking van het gedachtegoed van Hizb ut-Tahrir van cruciaal belang was, was zijn werk als leraar Engels bij de British Council, waar hij samen met Faye werkte – eerst in Syrië (waar hij de spirituele islam ervoer) en later in Saoedi-Arabië. (Het wahabisme dat in dat land de boventoon voert stond hem buitengewoon tegen.) In 1997 trotseerde hij Hizb ut-Tahrir, dat zich tegen het parlementaire stelsel verzette, door te gaan stemmen en door zich aan te sluiten bij de Labour Party.
Hoewel er zeer verschillende opvattingen over het boek van Husain bestaan, kan het alleen maar worden toegejuicht dat dit werk is gepubliceerd en daardoor een dergelijk debat heeft uitgelokt. Het heeft Hizb ut-Tahrir gedwongen uit te leggen waar de beweging eigenlijk voor staat en heeft het islamisme in het algemeen in de schijnwerpers gezet. Het is dan ook duidelijk waarneembaar dat moslims, zowel in de massamedia en op allerlei weblogs, meer dan ooit te voren bereid zijn om in het openbaar de dialoog aan te gaan.
The Islamist van Ed Husain verscheen bij uitgeverij Penguin.
