IslamWorld

Velen in het westen denken als Tariq Ramadan

By Tuesday 20 January 2009 No Comments

Als Tariq Ramadan gevaarlijk is, is dat niet omdat hij Europa afwijst, maar het juist omarmt.

De recente aanval van de Gay Krant op Tariq Ramadan is het zoveelste voorbeeld van hypocrisie in de islam- en integratiediscussie. Al jaren wordt Tariq Ramadan verweten dat hij een wolf in schaapskleren zou zijn.

Keer op keer wordt de vraag gesteld: ‘wie is de ware Tariq Ramadan?’ Anderen, zoals de Franse Caroline Fourest in haar boek Frère Tariq (2006), menen dat ze het al weten en brengen de aanklacht niet als vraag maar als conclusie. Hier wordt het genre bedreven van de samenzwering en de inquisitie. Niets is zoals het lijkt.

Er zijn duistere krachten actief op de achtergrond. Zelfs als je de ander doorgrondt tot de bodem van zijn ziel – vroeger de jood, nu de moslim – toch is zijn woord niet te vertrouwen.

Tariq Ramadan heeft drie simpele boodschappen. Ten eerste, dat Europa en zijn moslims door één deur kunnen, zonder dat geweld wordt gedaan aan de waarden van de een of de ander. Ten tweede, dat de islam heel goed in staat is om zichzelf te hervormen door middel van rigoureus, analytisch onderzoek waarin onderscheid wordt gemaakt tussen de onveranderlijke fundamenten van de islam en wat rekbaar is en open staat voor verandering. Ten derde, dat de sociale problemen die wij hebben nu te veel gevoed worden door angst, wantrouwen en slachtofferschap.

In plaats daarvan moeten zowel moslims als niet-moslims te werk gaan als zelfverzekerde Europese burgers die actief bijdragen aan een rechtvaardige samenleving en wereldorde. Dit is het levensproject van Tariq Ramadan.

Als Tariq Ramadan gevaarlijk is, is dat niet omdat hij Europa afwijst, maar juist omdat hij het omarmt. Als burger, als wetenschapper en als moslim. Dat is nog enger dan iemand die je aanvalt. Want Tariq Ramadan zegt in feite: wij verschillen niet zo veel van elkaar als je denkt.

Velen hebben moeite met de gedachte dat een moslim en een Europeaan geen tegenstrijdige belangen hebben. Nóg moeilijker is soms de gedachte dat de islam zichzelf kan hervormen, zonder hulp en onderwijs van Europa. En het állermoeilijkst is misschien dat een moslim Europeanen iets kan leren over gerechtigheid. Als hoogleraar Burgerschap en Identiteit aan de Erasmus Universiteit doet Tariq Ramadan alle drie.

Nu zegt de Gay Krant dat zij uitspraken van Tariq Ramadan gevonden heeft die zijn ‘dubbele gezicht’ duidelijk laten zien. Volgens de Gay Krant heeft Ramadan gezegd dat homoseksueel gedrag „een storing [blijkt], een verkeerd functioneren en een onevenwichtigheid”; dat volgens de islam, homoseksualiteit niet is toegestaan; en dat de goddelijke norm bestaat uit „een man voor de vrouw en een vrouw voor de man”. Verder heeft Ramadan volgens die krant gezegd dat een vrouw die probeert om aandacht te trekken door haar manier van doen, haar uiterlijk, et cetera, „niet de goede geestelijke weg” bewandelt.

Ramadan ontkent dat de citaten een juiste vertaling zijn van wat hij gezegd heeft en dat het veroordelen van homo’s in strijd is met zijn standpunten van de afgelopen twintig jaar. Nu gaat alle aandacht naar een onderzoek dat moet uitwijzen wat wel of niet op de cassettebandjes staat.

Dat doet er helemaal niet toe. Het is paternalistisch en dogmatisch om te eisen dat moslims als goed getrainde apen ons nazeggen dat homoseksualiteit goed en natuurlijk is, als ze dat niet denken. Zeker als we bedenken dat noch de biologische wetenschappen, noch het Westen het hierover eens zijn. De Amerikaanse president Obama keurt het homohuwelijk af, onder meer om religieuze redenen, terwijl de rechten die homoseksuelen in Nederland hebben lang niet in heel Europa gelden. In de meeste landen is het bijvoorbeeld nog steeds onmogelijk voor een homoseksueel stel om te trouwen, om een kind te adopteren, of om wederzijds erfrecht en medische zeggenschap te regelen. Dat komt omdat velen in het Westen nog steeds vinden dat homoseksualiteit onnatuurlijk is en geen recht heeft op volwaardige erkenning.

Niemand zegt hardop dat de democratie in het Westen door deze opstelling gevaar loopt, laat staan dat Europeanen met deze overtuiging hun baan zouden moeten opgeven (zoals nu door de VVD-gemeenteraadsfractie in Rotterdam van Ramadan geëist wordt). Hier wordt het ‘dubbele gezicht’ van het Westen zichtbaar. Mocht Tariq Ramadan ooit gezegd hebben wat hem verweten wordt, dan is hij in feite representatiever voor het Westen dan de Gay Krant.

Die is blijkbaar vergeten dat homoseksuelen een minderheid vormen, net zoals moslims, en gaat nu volop mee in het anti-islamisme van de euronationalisten.
Waar het om gaat is dat moslims de burgerlijke rechten van homo’s en lesbo’s erkennen en daarnaar leven. En andersom. Het gaat er om dat moslims (en homo’s) zich houden aan de regels van de publieke ruimte en de democratische rechtsstaat. Dat heeft Tariq Ramadan altijd gedaan, daarvoor pleit hij en daarin is hij consequent.

Wat een moslim daarnaast persoonlijk vindt, gaat ons in feite niets aan. Net zo min als dat we ooit te weten zullen komen wat Balkenende of Wilders ‘echt’ denken en wie zij echt zijn. Dat is de logica van de democratie: wij hebben afgesproken om volgens dezelfde regels – en juist níét aan de hand van dezelfde overtuigingen – onze problemen op te lossen. Het naleven van de democratische regels is fundamenteel; het eens zijn over morele visies is dat niet. De op de Verlichting gestoelde overtuiging dat niemand de waarheid in pacht heeft is fundamenteel.

Op deze manier trachten wij een rechtvaardige samenleving op te bouwen waarin mensen met verschillende overtuigingen kunnen samenleven. De druk op moslims om publiekelijk afstand te doen van wat zij persoonlijk vinden of geloven, is hypocriet en een inbreuk op de waarden van de Verlichting en van de democratie.

Het betekent ook dat misbruik wordt gemaakt van mijn rechten als vrouw en behorend tot een seksuele minderheid. In naam van mij en mijn rechten word ik aangespoord om de rechten van moslims (vrijheid van meningsuiting en vrijheid van geloof) te beperken. Als Tariq Ramadan gevraagd wordt hoe de islam zich verhoudt tot homoseksualiteit, dan heeft hij het recht om volgens zijn diepste wetenschappelijke en theologische kennis hierop antwoord te geven. En als hij dat doet, dan is dat een verrijking en geen ondermijning van de democratie.

Hetzelfde geldt als hem gevraagd wordt welk gedrag ontmoedigd wordt door de islam. Als een feministe vrouwen aanspoort zich niet als seksobject te profileren is het een cliché; als een moslim dat doet is het een aanval op de democratie. Dit is Nederlands moralisme op zijn slechtst. Als we in naam van de democratie tussen Ramadan en de Gay Krant moeten kiezen, dan is duidelijk dat we meer aan Ramadan hebben dan aan de krant. Wie weet, overtuig ik hem. Of hij mij. In ieder geval stellen we het dogmatisme nog een tijdje uit.

Markha Valenta is wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van religie en democratie aan de Universiteit van Amsterdam en voor de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zij is getrouwd met een vrouw en schrijft dit artikel op persoonlijke titel. Op nrc.nl/discussie kon gereageerd worden op dit artikel. Lees hier de reactie van Valenta op deze discussie.

nrc@5 april 2009

Markha Valenta

Markha Valenta

Markha Valenta is wetenschappelijk onderzoeker op het gebied van religie en democratie aan de Universiteit van Amsterdam.