Middle EastWest

De Iraanse protesten en het Nederlandse islamdebat

By Monday 30 November 2009 No Comments

De protesten in Iran van juni 2009 hebben in het land een politieke en morele aardbeving veroorzaakt, die de macht van de religieuze conservatieven aan het wankelen heeft gebracht. De schokgolven ervan zullen de seculiere conservatieven in Nederland evenmin ongemoeid laten, beargumenteert Peyman Jafari.

Aan ironische kronkels is er geen gebrek in de geschiedenis. Dertig jaar geleden was Iran het epicentrum van een politieke aardverschuiving die de islamisten aan de macht bracht en de groei van soortgelijke bewegingen in de wereld stimuleerde. De fundamentalistische geestelijken beweerden dat hun versie van de islam, inclusief sociale en politieke repressie, de enige ware was. Vooral na 9/11 kregen ze bijval van (neo)conservatieve intellectuelen en politici in het Westen, die in de laatste jaren een dominante positie hebben gekregen in het publieke debat over de islam.

Beide groepen delen met elkaar een rotsvast geloof in een mythische ‘essentie’ van de islam, die mensenrechten en democratie uitsluit. Beide geloven in een ‘clash of civilizations’, een oorlog die de een voert in naam van het geloof en de ander in naam van ‘westerse waarden’ en de ‘Verlichting’.

Drie decennia lang hebben de machthebbers in Teheran de bevolking voorgehouden dat wie zich moslim noemt, de autoritaire macht van de geestelijkheid en het vertrappen van allerlei vrijheden op de koop toe moet nemen. Ze hebben geprobeerd de bevolking een polair paradigma op te leggen: als je moslim bent, ben je vóór de macht van de geestelijken en als je tegen dat laatste bent, kun je geen moslim zijn. Dit waanidee is in de afgelopen jaren ook in Nederland met een flinke dosis fanatisme verwoord door neoconservatieve intellectuelen als Ayaan Hirsi Ali en Afshin Ellian.

Het geheim achter de Iraanse protesten, die naar steeds meer lagen van de bevolking overslaan, ligt precies in het feit dat ze zich aan dit polair denken ontworstelen. Ook al hebben de protesten de politieke machtsverhoudingen in Iran nog niet kunnen veranderen, ze zijn toch revolutionair in de zin dat ze de een teken zijn van een paradigmaverschuiving die afrekent met het waanidee dat er maar één islam is, die alleen maar tot dictatuur en ellende kan leiden.

De vele duizenden Iraniërs die na de verkiezingsfraude op 12 juni de straat zijn opgegaan om democratische veranderingen te eisen, zijn niet in meerderheid atheïsten, integendeel. Wie daaraan twijfelt, heeft blijkbaar niet alleen geen enkele kennis van Iran, maar ook geen tv of internet om zelf te kunnen horen wat ze als één man vanaf hun daken riepen: de combinatie ‘Allahu Akbar’ en ‘Weg met de dictator’. Zelfs degenen die niet in Allah geloofden, riepen mee om duidelijk te maken dat hun strijd voor democratie niet tegen de islam gericht is, maar tegen de dictatuur. Ook belangrijke ayatollahs zoals Hoessein-Ali Montazeri en Abdoel-Karim Mousavi Ardebili hebben zich aan de kant van de protesten geschaard, zonder overigens alle democratische aspiraties te delen. Zelfs de geestelijken zijn niet homogeen, laat staan de gelovigen.

De Nederlandse neoconservatieven die in het islamdebat van de afgelopen jaren dit simpele gegeven met alle macht ontkend hebben, zijn door de protesten in Iran op hun plaats gezet. Aanvankelijk dachten ze in de Iraanse crisis munitie te vinden voor een nieuwe ronde islambashen. ‘Eén ding moet je Geert Wilders nageven: zijn opvatting dat de islam vooral moet worden beschouwd als een politieke ideologie, lijkt krachtig te worden ondersteund door de gebeurtenissen in de Islamitische Republiek Iran’, schreef Max Pam (Volkskrant, 25 juni 2009). Dit soort pogingen om te vissen in troebel water bleven zonder resultaat, want de Iraanse wateren bleken niet troebel te zijn. Iraniërs zijn de straat niet opgegaan om buitenlandse ‘bevrijders’ om een militaire interventie te vragen, maar omdat ze genoeg hebben van ayatollahs die hen voorschrijven wat de ware islam is. Aan nieuwe, Westerse ayatollahs zonder tulband hebben ze geen behoefte.

Peyman Jafari

Peyman Jafari

Hij is geboren in Iran en woont sinds twintig jaar in Nederland. Hij is als politicoloog verbonden aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis en promoveert op de relatie tussen de politieke veranderingen en de sociaal-economische structuren in Iran.

Leave a Reply

 

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.